Wat is een bouwkringloop?
In Amersfoort is eind 2017 KLUS geopend: de eerste echt goed werkende Bouwkringloop oplossing in Nederland. Inmiddels zijn er meer dan 100.000 herbruikbare bouwproducten gered uit het afval en verkocht, tientallen sociale werkplekken ingevuld en is een voorbeeld neergezet dat echte concrete circulaire impact heeft.
Zo’n prachtig resultaat kan in veel meer gemeenten behaald worden, en zo is een enorme impact te behalen.
Initiatiefnemers van de KLUS willen de opgedane kennis graag delen om ook in andere gemeenten zo’n bouwkringloop oplossing te helpen realiseren. Hiervoor werkt Gijsbert Jansen (IMIX projecten BV) samen met adviesbureau KplusV onder de naam De Bouwkringloop. Inmiddels wordt zo in ruim tien gemeenten gewerkt aan het sluiten van de kringloop van bouwmaterialen, is daarmee alweer een heleboel nieuwe ervaring opgedaan en is De Bouwkringloop klaar om verder op te schalen en nog veel meer gemeenten te helpen. Wat in Amersfoort kan, kan bij u misschien ook!
De Bouwkringloop werkt daarbij samen met alle partijen die een rol spelen in de kringloop, om het systeem te helpen opzetten. Eigenaar en organisatie van de eenmaal draaiende kringloopoplossing blijven altijd de lokale partners.
Bij de vele gesprekken met geïnteresseerde partijen in het hele land komen nogal eens misverstanden langs over de Bouwkringloop. Daarom hierbij enige uitleg.
Wat is het niet?
Een kopie van de KLUS in Amersfoort
De KLUS is in haar vorm een heel specifieke resultaat als oplossing tussen de specifieke Amersfoortse eigenschappen van de partijen en bouwmaterialenstromen: de unieke lokale Amersfoortse systeemoplossing zoals dat met het Kringloopcentrum Amersfoort Leusden is uitgewerkt.
Een bouwmarkt
Bij de Gamma is een compleet assortiment altijd op voorraad en vind je (vrijwel) altijd alles wat je nodig hebt voor je verbouwing. Bij de kringloop werkt dat altijd heel anders: het (toevallige) aanbod bepaalt wat beschikbaar is. Het assortiment wisstelt dus enorm, en is heel onvoorspelbaar. Vaak maar 1 stuks, of kleine series. Soms is het direct alweer verkocht. Daardoor is het een echte verrassingswinkel: je vindt er de leukste dingen, en vaak voor relatief weinig geld.
Een hub
Veel mensen verstaan onder een ‘Hub’ een opslagplaats voor bouwmateriaal met de bedoeling om het later ’een keer’ te verkopen. Vooral omdat als materiaal vrijkomt vaak wel de waarde wordt gezien maar geen koper in beeld is. Echter: in werkelijkheid is het inzamelen heel eenvoudig, zo’n hub is zo gevuld, maar de ware uitdaging zit in de doorstroming, verkoop en logistiek. De kosten van opslag en extra handling zijn al heel snel te hoog om hergebruik mogelijk te maken. Er is een groot voorbeeld van een vroege poging (15 jaar geleden) waarbij een bedrijf met grote hal vol bouwmaterialen failliet ging omdat het er wel in ging, maar nooit eruit. Een hub is vaak een vorm van uitstelgedrag en ‘kop in het zand’: hopen op een koper. De ware kunst om hergebruik haalbaar te maken is een superslim lean en mean totaalproces. Dus juist geen opslaghub, maar een doorstroommodel. De expert is inzamelaar en verkoper tegelijk, dat bepaalt het succes van hergebruik.
Simpel
Om bouwmaterialen te redden van het afval en de bouwkringloop te sluiten is een hele reeks afspraken nodig tussen een groot aantal partijen, van overheden (politiek en ambtelijk), semi-publieke organisaties (afvalinzameling), sociaal domein (sociale werkplekken), de kringloopwereld, particuliere consumenten, bouwmarkten tot de professionele bouwwereld. De verbinding tussen al die totaal verschillende ‘dimensies’ maakt van de organisatie van een echt goed werkende bouwkringloop een complexe uitdaging.
Een vetpot
Hergebruik is alleen een zeer arbeidsintensief proces: veel eenmalige kleine partijen materiaal op verschillende plekken, veel handelingen tussen veel partners. De dure factor arbeid kan dus veel handelingen al snel te duur maken en verlies veroorzaken als het systeem niet exact goed is vormgegeven.
Samenwerkingsverband
Er wordt continu samengewerkt, maar het is geen groep waar vanzelf steeds iets gebeurt. Er is visie, richting, leiding en volharding nodig om dit systeem vruchtbaar te laten draaien.
Een franchiseformule
Door de sterk wisselende lokale context kan de winkel niet zomaar worden gekopieerd naar andere plekken en is franchisen niet mogelijk. Ook is juist de slimme en innige lokale samenwerking van groot belang voor het succes. Daarom deelt de Bouwkringloop wel de kennis om lokale systemen te kunnen bouwen, maar helpt zij de leiding juist ook lokaal te organiseren.
Wat is het wel?
Een hub
De Bouwkringloop organiseert alles rond een hub zoals die bij hergebruik moet werken, als een soort stoelendans: hoe houden we materiaal zo kort mogelijk in opslag. Zo blijven prijzen laag en is hergebruik veel vaker haalbaar te maken. En heel belangrijk: er zijn altijd lege planken waar even iets op gelegd kan worden en verkocht. Hierdoor is het een centrum waar alle gebruikte bouwmaterialen in de regio naartoe kunnen.
Hyperlokaal
In elke gemeente werken alle onderdelen weer anders, en leveren steeds weer hele andere oplossingen op. Hopelijk zijn er straks in elke gemeente bouwkringlopen actief, maar er zullen er weinig precies hetzelfde werken. Ook logistiek is lokale inzameling cruciaal, om duur en vervuilend transport te beperken. Een heel belangrijke factor is de verbinding met de lokale bevolking en de bouwsector. Zij zijn zowel de leveranciers als de kopers van de producten!
Systeemoplossing
De constante doorstroming van zoveel mogelijk bouwmaterialen vereist een slimme verbinding tussen een groot aantal en typen locaties en partijen. Dat is in de basis een complex en dynamisch systeem van oplossingen en financiële, zakelijke en juridische afspraken.
Oplossing voor de professionele bouwmaterialen
Voor de hele grote partijen professionele rest- en sloopmaterialen zijn inmiddels diverse oplossingen in de maak, waarbij de hoge waarde intensieve organisatie verantwoordt. Echter, de grootste stroom professionele materialen bestaat juist uit heel veel kleine partijtjes die op verschillende plekken en momenten vrijkomen. Die stroom materiaal komt ook nog eens met horten en stoten, waardoor een continu werkende oplossing (zoals een winkel) heel lastig is te bevoorraden c.q. haalbaar te maken.
In de kern creëert de Bouwkringloop daarom synergie tussen de – tot nu toe vaak strikt gescheiden – professionele en de particuliere afvalstromen. De gestage stroom particuliere restpartijen biedt zo de structurele basis om de incidentele professionele partijen te kunnen hergebruiken.
Samenwerkingsverband
Bij het sluiten van de totale kringlopen van bouwmaterialen spelen een groot aantal lokale partijen een rol. De Bouwkringloop interesseert en betrekt actief de voor dit systeem meest belangrijke lokale partners en de organiseert de meest effectieve vorm voor die samenwerking.
Rendabel
Als het systeem goed is opgezet kan het rendabel werken. Vaak op het scherpst van de snede: hoge logistieke kosten en arbeidsintensieve handling en tegelijkertijd de verkoopprijzen heel concurrerend houden ten opzichte van nieuwe materialen.
Sociale banenmachine
Het sluiten van kringlopen vraagt een grote hoeveelheid handelingen die voorheen niet bestonden. Bij de juiste organisatievorm en begeleiding kunnen zo vele nieuwe sociale werkplekken worden gecreëerd waarmee velen met afstand tot de arbeidsmarkt of in allerlei vormen van begeleid werken werkelijk zinvolle, leuke en maatschappelijk relevante werkzaamheden kunnen vinden.
Kenniscentrum
De Bouwkringloop is een locatie waar ‘hergebruik van bouwmateriaal’ een fysieke plek krijgt. Hierdoor is het herkenbaar voor het grotere publiek, dat inspireert en zet aan tot concrete acties.
Nu eenmaal het systeem draait worden allerlei deelprocessen zichtbaar, nieuwe mogelijkheden, do’s en don’ts, kansen etc. Ook de vele partners brengen naast materiaal hun expertise in. Zo wordt dagelijks nieuwe kennis en inzicht ontwikkeld, die weer door anderen kan worden ingezet om nog meer bouwmateriaal te redden en banen te creëren.